Een van de belangrijkste dingen die een mens kan leren voor zijn geluk is om te oordelen zonder te veroordelen. Het zorgt ervoor dat veel stressfactoren in het leven wegvallen en dat sociale relaties weinig conflicten geven.
Het is iets dat vrijwel alle mensen in meer of mindere mate toepassen op bepaalde gebieden. Tegelijkertijd passen ze het om vreemde redenen niet toe op andere gebieden. Het is ook iets dat mensen vaak denken dat ze toepassen terwijl ze niet zo goed zien dat ze eigenlijk het omgekeerde doen.
Vrijwel alle mensen kunnen zonder veel moeite straffen zonder dat ze er woede of veroordeling bij voelen. Ze doen het bij hun huisdieren en hun kinderen. Als een kat op de tafel klimt om een stukje vis te eten dan is er geen enkele reden om woedend te worden omdat de kat de hygiëneregels overtreedt. Voor een kat zijn deze regels arbitrair. De kat overtreedt een regel die betekenisloos is voor de kat omdat de kat zich niet heeft verdiept in de theorieën van Pasteur. De kat heeft alleen een zacht tikje op zijn neus nodig zodat hij het begrijpt en het niet meer doet.
Boos worden op de kat is een hele vreemde reactie omdat de kat geen intentie heeft om de regel te overtreden. Boos blijven op de kat en wraak willen nemen op de kat is een nog vreemdere reactie; de kat zal niet begrijpen waarom je opeens liggend op de grond de vis uit zijn bakje aan het eten bent.
De enige reden om de kat te straffen is om de kat te leren dat hij niet van de tafel mag eten. Er zit geen veroordeling, woede of wraak achter. Het is een oordeel dat de kat geen vis van de tafel mag eten en niet een veroordeling van de kat.
Boos worden op een kind of een dier is in feite altijd vreemd omdat ze wezenlijk onschuldig zijn. De woede is er alleen om het kind of de kat iets te leren. Mensen kunnen in de praktijk boos worden op dieren of kinderen maar begrijpen meestal wel als de woede is weggegaan dat hun woede onterecht was of dat het pedagogisch niet verantwoord was.
Het vreemde is dat wij datzelfde principe niet kunnen toepassen bij onze gelijken die het met ons oneens zijn. We kunnen criminelen weer accepteren in de maatschappij als ze hun straf hebben uitgezeten maar iemand die het niet met ons eens is wekt woede en agressie op.
Deze contradictie waardoor vermeende politieke tegenstanders als persoon veroordeeld worden en niet alleen de enkele specifieke uitspraken die ze hebben gemaakt staat haaks op alles waar we in beweren te geloven. Het is natuurlijk verleidelijk om een makkelijke manier te hebben om je eigen ideologie te verifiëren door iedereen die het niet met je eens is te veroordelen. Het staat alleen lijnrecht tegenover de rechtstaat, vrijwel alle religies, de sociale normen en morele overtuigingen. Het lijkt voor sommigen zelfs dat ze een moreel standpunt innemen terwijl ze de moraliteit laat varen uit naam van die moraliteit. Theoretisch gezien heel erg grappig natuurlijk maar in de praktijk iets minder grappig.
Een voorbeeld aan de linkerzijde van het politieke spectrum las ik in De Groene Amsterdammer. In dit geval was het een artikel van Nina Weijers[1] over haar ervaringen met de meditatieapp van Sam Harris[2]. Het begin van het artikel ging over hoe interessant en tevreden ze was over de meditatieapp. Daarna bleek deze Sam Harris controversiële uitspraken te hebben gedaan en geassocieerd te zijn met bekende mensen die niet bij haar ideologie paste.
Vervolgens zocht ze hele extreme (waarschijnlijk incorrecte) informatie over hem op wat volledig tegengesteld was aan de indruk die ze van hem had toen ze nog dacht dat ze een fantastische meditatie app had. De extreme stelling die volgens haar Harris gezegd zou hebben paste totaal niet bij mensen die meditatie apps maken. Toch zag ze in deze overduidelijke contradictie geen probleem. Vrolijk eindigde ze met een ideologisch geladen politieke boodschap.
Dit ogenschijnlijk onschuldig artikel laat een heel groot probleem zien. Nina had een fantastische app gekocht die ze met iedereen wou delen en nu impliceert ze in het artikel dat ze door de kennis over de maker een verschrikkelijke app heeft gekocht.
Als Nina zich bedenkt dat een app goed is of niet los staat van wie de app heeft gemaakt kan ze weer een fantastische app hebben gekocht. Als ze alleen die bepaalde uitspraken zou veroordelen en niet Harris zelf, zou ze nog steeds een fantastische app gekocht kunnen hebben.
In het geval van Nina is dat daadwerkelijk heel erg moeilijk. Haar werkgever (De Groene Amsterdammer) heeft een sterke ideologische voorkeur en zou ten allen tijden Harris veroordelen. Veel van haar vrienden zullen collega’s zijn en daarom een zelfde ideologische voorkeur hebben. Ze zal dan tegen een gedeelte van haar sociale groep moeten zeggen: “Boeiend wat Harris heeft gezegd, ik vind die app fantastisch.”. Iets wat een reëel risico op verstoting uit de groep met zich meebrengt.
De geschiedenis laat zien dat grote groepen mensen dezelfde keuze als Nina zullen maken en de meest fantastische app in de geschiedenis niet zullen gebruiken (of alleen stiekem gebruiken).
Het is voor je geluk en je moraliteit belangrijk om te realiseren dat zelfs de meest gestoorde genocide plegende maniak theoretisch de meest fantastische meditatie app in de geschiedenis kan hebben gemaakt. Het is daarom belangrijk om te oefenen dat een veroordeling van een persoon maar een gedachte is. Een van de velen die een mens op een dag kan hebben.
De kat heeft de gedachte om de vis van de tafel te eten en daar straf je hem voor. Het is maar een gedachte die de kat heeft, een van de velen op een dag. Het was een verkeerde gedachte van de kat maar het was gewoon een gedachte. Niet iets om woede over te voelen, laat staan een reden om de kat te veroordelen.
Waarom zou dat niet voor Sam Harris opgaan? Het was maar een gedacht die hij had, zoals zo veel gedachtes die deze persoon op een dag kan hebben. Sommigen van deze gedachtes zijn correct en sommigen niet. Niet iets om woede over te voelen, laat staan om Harris te veroordelen. (Vanzelfsprekend geldt het ook voor Nina, het was maar een gedachte die ze in het artikel opschreef.)
Het grote morele probleem in specifiek deze kwestie is dat als een mens gereduceerd wordt tot een onderdeel van een groep, het lid zijn van deze groep reden is om deze persoon te veroordelen[3]. In dit geval is het zwart wit idee dat mensen zoals Harris lid zijn van een groep die vrouwen onderdrukt, haat verspreidt, en een gevaar zijn voor de wereld. Om deze reden is het belangrijk om mensen die bij dezelfde groep horen te veroordelen.
Gelukkig zal voordat Nina met een machete naar buiten loopt om de wereld te redden van Sam Harris iemand tegen haar zeggen dat het misschien niet zo’n goed idee is. De politie zal vragen of ze in de tuin gaat werken als ze door de straten loopt met een kapmes. De douane zal vragen wat ze allemaal van plan is met die machete in het vliegtuig naar New York. Uiteindelijk zal het allemaal wel goed komen zolang de samenleving stabiel blijft.
Daarnaast zijn mensen zoals Nina die meditatie apps downloaden vaak niet de mensen die met machetes de wereld willen redden. Sterker nog, het zijn mensen die graag de wereld willen begrijpen en zelfs hun vijanden willen begrijpen. Het zijn in theorie de mensen die willen oordelen zonder te veroordelen.
[1] https://www.groene.nl/artikel/dark-web?utm_source=De+Groene+Amsterdammer&utm_campaign=1a9dcb551c-Dagelijks-2020-05-26&utm_medium=email&utm_term=0_853cea572a-1a9dcb551c-70996585
[3] https://www.bol.com/nl/p/daders/1001004002765109/?bltgh=sspXEq-13sNm2qj8Kt5C5w.1_4.11.ProductTitle
1 comment